Stanisław Ignacy Witkiewicz. Obrazy i rysunki

skanowanie0006Stanisław Ignacy Witkiewicz – Witkacy (1885-1939) to jeden z czołowych twórców polskich XX wieku, do dzisiaj budzący żywe zainteresowanie odbiorców i krytyki. Zajmował się malarstwem, rysunkiem, fotografią, uprawiał filozofię, pisał dramaty i powieści, prowadził aktywną działalność polemiczną.

Dzisiaj największa kolekcja jego dzieł, licząca 251 prac, znajduje się w Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku.
Na wystawie prezentowanych jest 70 dzieł malarskich i rysunkowych Witkacego oraz archiwalia. Obejmują one niemal wszystkie etapy twórczości tego artysty – od wczesnego okresu będącego odzwierciedleniem wpływów twórczości ojca („Pejzaż włoski”, olej, 1904 rok), poprzez czasy fascynacji malarstwem Paula Gauguina i artystami grupy Pont-Aven („Pejzaż z czerwonymi drzewami”, olej, około 1911 roku), okres przynależności do ugrupowania formistów („Akt”, ołówek, 1919 rok), aż po czasy funkcjonowania „Firmy Portretowej >S. I. Witkiewicz<” (lata 1925-1939).
Portrety, wykonane pastelami na papierze, stanowią główną część ekspozycji. Aż 48 z nich powstało w ramach firmy portretowej – jednoosobowego przedsięwzięcia, będącego z jednej strony źródłem utrzymania artysty, a z drugiej obszarem eksperymentów w dziedzinie sztuki i percepcji. Witkacy opracował regulamin firmy, w którym sprecyzował relacje między klientem a wykonawcą, określił typy portretów (od idealizowanych przez obiektywne aż po przesadnie podkreślające charakterystyczne cechy modela, sytuujące się w obszarze deformacji), a także ich ceny. Te ostatnie nie należały do niskich – najwyższa cena wskazana w regulaminie to 350 złotych, czyli przedwojenna miesięczna pensja.
Wśród tworzonych przez artystę portretów istniał także typ wyjątkowy, określony w regulaminie jako typ C, tworzony tylko dla osób z najbliższego grona. Portrety te nie miały swojej ceny, a powstawały podczas specjalnych spotkań towarzyskich (zwanych m.in. „orgietkami”). Artysta malował je będąc pod wpływem alkoholu oraz tzw. narkotyków wyższego rzędu, wśród których wymienić należy kokainę, eukodal, pejotl czy meskalinę. Każdy z tych wizerunków opatrzony jest specjalną sygnaturą informującą, pod wpływem jakich środków był artysta podczas tworzenia dzieła. Podkreślić należy, iż specyfiki te używane były wyłącznie w celach eksperymentalnych, pod ścisłą kontrolą lekarzy, których wielu było wśród przyjaciół Witkacego. Portrety w typie C charakteryzują się szczególną ekspresją, dowodzą też, jak dobry warsztat artystyczny prezentował S. I. Witkiewicz – nawet w silnie zdeformowanych wizerunkach zachowane jest podobieństwo do modela.
Warto także zwrócić uwagę na osoby sportretowane. Są wśród nich wybitne postacie ze świata sztuki i polityki Polski międzywojennej. Na wystawie zobaczyć można portrety pisarzy Michała Choromańskiego i Ireny Krzywickiej, filozofa Jana Leszczyńskiego, wojskowego Stefana Gałyńskiego. Osobną grupę stanowią wizerunki osób związanych z Zakopanem, jak np. właścicielki restauracji Zofii Krzeptowskiej, lekarza Stefana Totwena, czy też aktorki Teatru Formistycznego Neny Stachurskiej, będącej zarazem jedną z ulubionych modelek artysty.
Wśród dzieł eksponowanych w muzeum zwracają też uwagę rysunki z lat trzydziestych oraz tzw. cenniki z 1926 roku, wykonane na bal w Zakopanem. Mniej znane oblicze Witkacego pokazuje „Pejzaż znad Atlantyku” (akwarela, gwasz, pastel, 1925 rok). Prezentowany jest też „Autoportret” (pastel, 1930 rok), jeden z szeregu wizerunków własnych artysty, nastawionego w swojej twórczości malarskiej i literackiej na autoanalizę.
Dopełnieniem ekspozycji jest zespół archiwaliów obejmujący prywatną korespondencją Witkacego.

Top