„Zygmunt August i Barbara – Prawda i legenda”

Dzieje jednego z najgłośniejszych w historii Polski romansów, a zarazem tragicznej miłości króla Zygmunta Augusta i Barbary Radziwiłłówny to motyw przewodni wystawy Zygmunt August i Barbara – prawda i legenda, którą od 7 września do połowy grudnia można oglądać w suwalskim Muzeum.

Zamierzeniem wystawy jest prezentacja ogromnego bogactwa epoki jagiellońskiej oraz wskazanie jej znaczenia dla dziejów i kultury Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Wystawa ilustrowana jest przede wszystkim dziełami malarskimi Jana Matejki, Józefa Simmlera i Wojciecha Gersona. Na szczególną uwagę zasługują obrazy: Zygmunt August i Barbara, Śmierć Zygmunta Augusta w Knyszynie, Twardowski wywołujący cień Barbary przed Zygmuntem Augustem – pędzla Matejki, Śmierć Barbary Radziwiłłówny – autorstwa Simmlera, Zygmunt August wdowcem – Wojciecha Gersona. Ekspozycję wzbogacają liczne szkice rysunkowe, grafiki, medale, monety, militaria, ubiory oraz akcesoria wykorzystywane przez Matejkę podczas malowania obrazów.

Zupełnie nieprawdopodobnym eksponatem jest XVI-wieczne zwierciadło Twardowskiego, jedyna zachowana do naszych czasów pamiątka po czarnoksiężniku. Według legendy, tęskniący i zrozpaczony po stracie ukochanej żony Barbary Zygmunt August, zwrócił się do mistrza Twardowskiego by ten, za pomocą magicznego zwierciadła, sporządzonego przy pomocy diabła, wywołał jej ducha. Miało to miejsce na zamku królewskim w Krakowie. Urządzono wówczas mistyfikację, gdyż zamiast Barbary pojawiała się królewska faworyta Barbara Giżanka, łudząco podobna do zmarłej królowej. Zwierciadło Twardowski zapisał w testamencie biskupowi Franciszkowi Krasińskiemu, który przed śmiercią przekazał je do kościoła w Wegrowie. Lustro zostało wykonane w Niemczech, ze stopu srebra, cynku, antymonu i cyny. Ma kształt prostokąta o wymiarach 56×46,5 cm, oprawne jest w szeroką sosnową barwioną na czarno ramę, na której umieszczony został napis łaciński: LVSERAT HOC SPECVLO MAGICAS TWARDOVIVS ARTES LVSVS AT ISTE DEI VERSVS IN OBSEQVIAM EST (Zabawiał się tym lustrem Twardowski magiczne sztuki ukazując lecz na służbę Bożą obrócone to jest). Lustro jest unikatem, podobnych obiektów zachowało się zaledwie kilka w całej Europie. (Niestety, zwierciadło może być prezentowane na wystawie tylko do 3 listopada!).

Część ekspozycji poświęcona prawdzie, ukazuje historię i konsekwencje królewskiego romansu oraz potajemnego ślubu z Barbarą Radziwiłłówną, który wywołał polityczną i obyczajową burzę w Rzeczypospolitej. Determinacja i stanowczość króla w walce z opozycją i własną matką Boną Sforzą na czele, dała szczególnie o sobie znać na sejmie piotrkowskim 1548 roku. Zygmunt August pozostał nieugięty w swoim postanowieniu a wypowiedziane z mocą wyznanie: „[żony] nie odstąpię … póki Pan Bóg mnie w świecie zachowa”, unaoczniły zebranym posłom i senatorom, że sprawa utrzymania małżeństwa została przesądzona. Barbara została koronowana 7 grudnia 1550 roku. Również królowa matka zaakceptowała wybór syna. Była jednak wówczas świadoma, że Barbara jest poważnie chora. Młoda królowa zmarła na zamku wawelskim 8 maja 1551 roku, po długiej i ciężkiej chorobie. Zgodnie z jej wolą, ciało zostało przewiezione w żałobnym kondukcie, osobiście eskortowanym przez Zygmunta Augusta do Wilna i pochowane w krypcie katedry.

Ważną część wystawy stanowią materiały ukazujące dzieje dynastii Jagiellonów, wydarzenia militarne oraz dorobek kulturalny i naukowy doby renesansu.

Ekspozycja przypomina także o mało znanych związkach ostatniego Jagiellona z Podlasiem i Suwalszczyzną. Rezydencji królewskiej w Knyszynie na Podlasiu, gdzie podejmował ważne decyzje państwowe, polował, odpoczywał i gdzie zakończył życie. Tykocinie, gdzie polecił wznieść ogromną twierdzę, która stała się „Arsenałem Rzeczypospolitej”, oraz Augustowie – grodzie nad Nettą, założonym przez Zygmunta Augusta przed 450-laty.

Działalność i dokonania Zygmunta Augusta, jego formacja intelektualna, humanizm, tolerancja, patronat nad nauką i sztuką, szukanie mądrego kompromisu w sprawach publicznych to największe wartości ponadczasowe, które z powodzeniem można przenieść do czasów współczesnych i które powinny inspirować działania młodych pokoleń.

Serdecznie zapraszamy

Po zwiedzeniu ekspozycji można obejrzeć archiwalny film z 1936 roku pod tytułem „Barbara Radziwiłłówna”.
Wystawie towarzyszy pięknie wydany i bogato ilustrowany katalog. Publikowane w nim teksty zawierają rys historyczny epoki, omówienie związków ostatnich Jagiellonów z Suwalszczyzną i Podlasiem oraz obecność w literaturze i sztuce wątku dramatycznej miłości Zygmunta Augusta i Barbary.