Historia
Prowadzący dział: dr Krzysztof Skłodowski, kustosz dyplomowany
e-mail: historia@muzeum.suwalki.pl
Dział Historii gromadzi i przechowuje eksponaty, dokumentujące historię i dziedzictwo kulturowe Suwałk oraz Suwalszczyzny. Zbiory działu obejmują ponad 3000 muzealiów wpisanych pod przeszło 2200 numerami inwentarzowymi. Zgromadzona kolekcja obejmuje m.in.: archiwalia i materiały o charakterze bibliotecznym – publikacje, prasę (m.in. unikatowe roczniki „Tygodnika Suwalskiego” z lat 1906–1912 oraz komplet ukazującego się w 1919 roku tygodnika „Ziemia Suwalska”), druki ulotne, dokumenty instytucji społecznych, gospodarczych, wojskowych, materiały rękopiśmienne i korespondencję (m.in. obszerny zbiór listów artysty malarza Alfreda Wierusza-Kowalskiego). Ważną część zbiorów stanowią materiały ikonograficzne: grafiki, fotografie – portretowe i reportażowe dokumentujące najważniejsze wydarzenia z życie miasta, a również około 150 pocztówek, które stanowią cenne źródło do poznania architektury i obrazu miasta w pierwszej połowie XX stulecia. Systematycznie powiększana jest kolekcja materiałów kartograficznych, obejmująca mapy i plany Suwałk i Suwalszczyzny. Gromadzone są również eksponaty związane z życiem codziennym, m.in. elementy wyposażenia wnętrz, wyroby rzemieślnicze i fabryczne wyprodukowane przez miejscowe wytwórnie. Mniej licznie reprezentowane są w zbiorach eksponaty z dziedziny sfragistyki i weksylologi, wśród których na szczególną uwagę zasługują tłok pieczętny prokuratora przy Trybunale Rewolucyjnym powiatu augustowskiego z okresu powstania 1863 oraz sztandar Okręgu Suwalskiego POW. Ważną część zbiorów stanowią militaria i przedmioty związane z dziejami garnizonu Suwałki, obejmujące broń białą i palną, elementy ubioru i wyposażenia wojskowego, odznaczenia, oznaki i odznaki pamiątkowe. Na zbiór składają się także kolekcje pamiątek związanych z wybitnymi suwalczaninami, np. gen. pilota Witolda Urbanowicza dowódcy dywizjonu 303, czy gen. Kajetana Olszewskiego. Cennym eksponatem jest popiersie płk Jana Kozietulskiego, patrona 3. Pułku Szwoleżerów Mazowieckich autorstwa artysty rzeźbiarza Stanisława Jackowskiego. Rzeźba ta została odsłonięta na terenie koszar pułku przez prezydenta Ignacego Mościckiego w roku 1930 i zaginęła podczas drugiej wojny światowej. Odnaleziona po latach, dzięki staraniom muzeum, w roku 2000 powróciła do Suwałk.
Wyodrębnioną część zbiorów stanowi inwentarz numizmatów (ponad 600 eksponatów), obejmujący dość przypadkowe znaleziska monet polskich i obcych z okresu od drugiej połowy XVII do pierwszej połowy wieku XX oraz współczesne medale o charakterze pamiątkowym i okolicznościowym.
Ważnym źródłem gromadzenia zbiorów działu są darczyńcy, którzy przekazali do jego zbiorów wiele cennych i interesujących pamiątek. Do grona szczególnych ofiarodawców należą: Laura Bellowska, Zofia Blehman, Janusz Ciborowski, Aleksandra Lutostańska, Alicja Lutostańska, Irena Łapinowa, Dagna i Zenon Kutyłłowie, Czesław Mórawski, Leokadia Mórawska, Barbara Prószyńska Olszewska, Barbara Radziukiewicz, Zofia Radziukiewicz, Edward Smoła, Anna Sokołowska, Romuald Szwejkowski, Maria Turdziszek, Witold Urbanowicz, Melania Wietcka, rodzina Warsickich, inżynier Alfred Wierusz-Kowalski, Czesław Wierusz-Kowalski, Janusz Zawadzki.
W ostatnich dziesięciu latach, w oparciu o eksponaty własne oraz zbiory innych muzeów i kolekcji prywatnych, dział zrealizował kilkanaście ekspozycji czasowych. Wśród nich: Pułkownik pilot Witold Urbanowicz (1995 rok), Obrazy światłem malowane (1998), Dzisiaj ziemia wasza jest wolną, (1999), 3 Pułk Szwoleżerów Mazowieckich (2001–2002), Nad Wigrami (2004), Prof. Edward Szczepanik, ostatni premier Rządu RP na Uchodźstwie, honorowy obywatel Suwałk (2005), oraz zorganizowaną we współpracy w Muzeum w Alytus (Litwa), w ramach projektu dofinansowanego ze środków Unii Europejskiej, wystawę Na lewym brzegu Niemna / Kairiajame Nemuno krante, prezentowaną dotąd w Suwałkach oraz ośmiu muzeach na Litwie.
Prócz gromadzenia zbiorów i organizacji wystaw, dział prowadzi również badania naukowe oraz prace popularyzujące i dokumentujące dziedzictwo i historię regionu. Realizowane tematy badawcze to m.in: „Dzieje suwalskiej fotografii”, „Suwalszczyzna w okresie walk o niepodległość i granice 1918–1920”, „Garnizon Suwałki 1919–1939”, „Suwałki w okresie wojny i okupacji”.
Efektem tego są m.in. publikacje książkowe, wśród nich: Dzisiaj ziemia wasza jest wolną. O niepodległość Suwalszczyzny. (1999 rok), Katyń. Lista ofiar. Suwałki–Sejny–Augustów. (2000), 3 Pułk Szwoleżerów Mazowieckich im. płk Jana Kozietulskiego (2004), album Na lewym brzegu Niemna. Kairiajame Nemuno krante. (2005), a także foldery i informatory towarzyszące wystawom, zbiory reedycji starych pocztówek oraz liczne artykuły publikowane w prasie specjalistycznej i lokalnej.
Dział organizuje także (bądź uczestniczy w przygotowaniach) wielu sesji naukowych i popularnonaukowych dotyczących dziejów regionu.
Od pięciu lat jest również organizatorem, odbywającej się rokrocznie w połowie maja, a odwołującej się do wojskowej i kawaleryjskiej przeszłości Suwałk, plenerowej imprezy pod nazwą Piknik Kawaleryjski – Dni Kawaleryjskie w Suwałkach.