Remont uszkodzonych elementów elewacji i dachu budynku Muzeum Okręgowego w Suwałkach”

Muzeum Okręgowe w Suwałkach informuje że realizuje zadanie „Remont uszkodzonych elementów elewacji i dachu budynku Muzeum Okręgowego w Suwałkach”. Zadanie zostało sfinansowane z dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego z programu Ochrona Zabytków 2024 oraz z dotacji Miasta Suwałki. Zgodnie z decyzją Miejskiego Konserwatora Zabytków w Suwałkach z dn. 03.11.2022 r. oraz wymaganiami Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, przed przystąpieniem do prac budowlanych, zostało wykonane opracowanie konserwatorskie dotyczące określenia przyczyn złego stanu części elewacji i dachu budynku oraz programu prac konserwatorskich. W ramach tego opracowania, wykonanego przez uprawnionych konserwatorów zabytków, wskazano prawidłową procedurę napraw stwierdzonych uszkodzeń, jak również odkryto pierwotne warstwy malarskie, szczególnie na elewacji frontowej od strony ulicy Tadeusza Kościuszki. W związku z tym zalecono odtworzenie kolorystyki zgodnej z pierwotnym stanem budynku. Zgodnie z pozwoleniem Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków nr S.5142.41.2024.JSD z dn. 08.08.2024 r. w dn. 18.10.2024 r.  zebrała się Komisja Konserwatorska w której składzie były dwie przedstawicielki Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, uprawniony konserwator zabytków architektonicznych, inspektor nadzoru budowlanego oraz przedstawiciele Muzeum. W wyniku prac Komisji określono kolorystykę poszczególnych części elewacji budynku.  

Dla osób zainteresowanych tematyką polecamy zapoznanie się z poniższym opracowaniem konserwatorów zabytków dotyczącym kolorystyki budynku Muzeum Okręgowe w Suwałkach:

Zagadnienie kolorystyki dawnej Resursy Obywatelskiej, w której obecnie mieści się Muzeum Okręgowe w Suwałkach pojawiło się przy okazji zbierania materiałów do wykonania ekspertyzy, w której podano prawdopodobne przyczyny postępującej destrukcji elewacji i dachu w tym obiekcie .

Resursa Obywatelska, obecnie siedziba  Muzeum Okręgowego w Suwałkach została zbudowana na początku XX wieku. W budynku dawnej Resursy Obywatelskiej w Suwałkach były prowadzone prace remontowe i adaptacyjne w miarę potrzeb, gdy funkcja obiektu ulegała zmianie. Elewacja była pokryta co najmniej dwukrotnie szarą farbą, która zakryła oryginalną kolorystykę z początku XX wieku. Gruntowny remont był prowadzony w latach 2010-2012. W czasie prowadzonego remontu elewacja obiektu została pokryta „modnym” dekadę temu kolorami w odcieniach beżu i jasnego brązu, które w środowisku architektów i konserwatorów jest określany jako „budyniowy”. Powszechne stosowanie stonowanych kolorów na zabytkowych budynkach w Polsce, to osobny problem, który wymaga szerszego omówienia. Częstym problemem w pracach restauracyjnych na elewacjach jest używanie modnego współcześnie wariantów beżu, ewentualnie określanego jako ècru. Stosowanie stonowanej, nijakiej w swoim wyrazie kolorystyki wynika najprawdopodobniej z obawy zarówno jak i projektantów, jak i inwestorów, ale również uzgadniających taką dokumentację, że nie zyska ona powszechnej akceptacji. Przywracanie oryginalnej kolorystyki zastępuje „kreacja konserwatorska”. Problem z przywracaniem lub jedynie zachowaniem intensywnych kolorów na zabytkach pojawił się już przed ponad dwoma wiekami, gdy zaczęto pozyskiwać do muzeów antyczne rzeźby. Zauważono wówczas, że starożytni Grecy pokrywali marmurowe rzeźby i elewacje świątyń jaskrawymi kolorami. Ten rodzaj antycznej estetyki nie został zachowany, a dziedzictwo barwnego antyku zastąpiono surowym marmurem. Pomimo upływu wielu lat i posiadania wiedzy, że tak się niegdyś działo „budyniowa” kolorystyka jest nadal w Polsce preferowana. Naturalnie należy taką kolorystykę stosować, ale pod warunkiem znalezienia na to twardych dowodów np. w postaci odkrywek, że obiekt miał pierwotnie taką właśnie kolorystykę. Nawiązująca do Renesansu fasada Resursy wpisuje się w antyczną estetykę. Przed przystąpieniem do opracowania dokumentacji remontu dawnej Resursy, można założyć, że nie została odkryta oryginalna malatura, którą przykryły w późniejszych latach dwie warstwy malatur w szarej tonacji. W dokumentacji stanowiącej podstawę przeprowadzenia remontu nie zostały zawarte takie informacje. Nie zostały również przeprowadzone badania konserwatorskie kolorystyki elewacji budynku przed przystąpieniem do prowadzenia prac.

W czerwcu 2024 roku obiekt został poddany badaniom konserwatorskim polegającym na wykonaniu odkrywek w miejscach uzgodnionych z Podlaskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków Delegatura w Suwałkach. Pobrany został też materiał odspojony samoistnie od  elewacji oraz usuwany na zlecenie administratora obiektu z elewacji, bowiem odpadający tynk zagrażał zdrowiu i życiu przechodniów. Wykorzystano również elementy odkrywek powstałych w wyniku procesu postępującej destrukcji warstw tynku pochodzącego z ostatniego remontu budynku przeprowadzonego w latach 2009-2012. Duża ilość próbek pozwoliła ustalić przyczyny odspajania się od muru warstwy tynkarskiej na elewacji wschodniej (fasadzie). Udało się również dotrzeć do najstarszych warstw malatur pokrywających oryginalny tynk. Elewacje dawnej Resursy są pokryte sztukaterią jedynie w obrębie elewacji wschodniej, nad przejazdem bramnym zwieńczonym attyką. Ta elewacja ma bogate zdobienia, boniowana  część na poziomie parteru, detal balkonu i wolutowe attyki. Pozostałe elewacje (południowa, zachodnia i północna) zostały pokryte wełną mineralną, na której położono współczesne tynki systemowe na siatce. W środkowej części elewacji południowej wejście osłonięte arkadami i balkon stanowią ważne elementy zdobiące.  Badania konserwatorskie przeprowadzone na potrzeby niniejszego opracowania pokazały, że pierwotna kolorystyka elewacji odbiega od stonowanego, „budyniowego” wariantu  zastosowanego w czasie prowadzonych prac remontowych w latach 2009-2012. Od lat 60. XX wieku budynek dawnej Resursy miał kolor szary. Tak został uwieczniony na licznych fotografiach i tak był  zapamiętany przez mieszkańców Suwałk.

Jednak sprawa kolorystyki suwalskiej Resursy przedstawia się ciekawie. Na pokolorowanej pocztówce z lat 30. XX wieku, wydanej przez St. i J. Zielonkówny, pokazana została fasada z dwoma kolorami – szaroniebieskim i żółtym z przełamaniem przez jasny ugier. W czasie badań tynków  odnaleziona została pierwotna malatura –  kolor szary i biały.  Odkryto duże fragmenty dobrze zachowanej (szczególnie na attykach nad balkonem nad bramą)   warstwy malarskiej w kolorze błękitnym. Zachowane w niewielkim stopniu pozostałości warstwy malarskiej w kolorze ugrowym (żółcień) odnaleziono na fasadzie wschodniej od strony schodów oraz pod oknem znajdującym się pod wykuszem (Odkrywka nr 2, Odkrywka nr 3). Pozostałości oryginalnej warstwy malarskiej można zauważyć na sterczynach na attyce na balkonie nad bramą. Pozostałości oryginalnej polichromii mają kolor przyżółconej (biel neapolitańska?). Rezultaty powyższych badań potwierdzają wiarygodność kolorowanej pocztówki z lat 30. XX wieku.