25 stycznia 2019 roku w Łodzi, w wieku osiemdziesięciu siedmiu lat zmarł prof. dr hab. Eugeniusz Iwaniec.

25 stycznia 2019 roku w Łodzi, w wieku osiemdziesięciu siedmiu lat zmarł prof. dr hab. Eugeniusz Iwaniec.

Eugeniusz Iwaniec urodził się 10 X 1931 roku w Kosowie Poleskim w rodzinie o wielokulturowych tradycjach. W latach 1951–1955 studiował filologię rosyjską na Uniwersytecie Łódzkim, specjalizując się w literaturze staroruskiej. W 1963 roku podjął pracę dydaktyczną i naukową w tej uczelni, połączoną z otwarciem przewodu doktorskiego. W tym samym czasie podjął się wykonania dokumentacji fotograficznej (fotografią pasjonował się od najmłodszych lat, zdobywając w tym kierunku także wiedzę fachową, m.in. podczas nauki w jedynym wówczas w Polsce Gimnazjum Fotograficznym w Łodzi w latach 1946–1948, a następnie pracując w Łódzkim Laboratorium Przeźroczy) o życiu staroobrzędowców na Suwalszczyźnie. Konsekwencją tego pierwszego wyjazdu na te tereny i sąsiednie Mazury była fascynacja staroprawosławiem.

Tak wspominał ten przełom Eugeniusz Iwaniec: „Widziałem ten świat. Poznałem go, gdy wciąż był żywy, gdy tradycja wyznaczała rytm życia całych wsi. Prowadziłem badania terenowe. [Wówczas] okazało się, że wszystko, co wcześniej robiłem, przygotowywało mnie do nich”. Badacz stworzył bogate archiwum, na które złożyły się niezliczone fotografie, taśmy magnetofonowe, rękopisy, zakupione i otrzymane w darze starodruki, korespondencja z innymi  naukowcami specjalizującymi się w tej problematyce i informatorami ze środowiska staroobrzędowców. Archiwum to stanowiło podstawę pierwszego w języku polskim tak obszernego i wnikliwego autorskiego opracowania kultury materialnej, duchowej i społecznej staroobrzędowców, które zostało opublikowane w 1977 roku pt. Z dziejów staroobrzędowców na ziemiach polskich XVII–XX w. i do dzisiaj stanowi niezastąpione źródło wiedzy o tej ludności. W latach następnych Eugeniusz Iwaniec wielokrotnie podejmował wyjazdy badawcze na Suwalszczyznę (m.in. Gabowe Grądy, Wodziłki) oraz Mazury (m.in. Wojnowo), także prowadząc obozy naukowe ze studentami. Owocem tych kwerend były liczne studia i inne artykuły naukowe oraz popularnonaukowe.

Na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ubiegłego wieku Eugeniusz Iwaniec angażował się także w życie organizacyjne staroobrzędowców w Polsce, uczestniczył w polskich i zagranicznych wydarzeniach naukowych poświęconych historii i kulturze staroobrzędowców, nieustannie gromadził materiały dokumentacyjne. Opublikował pracę pt. Droga Konstantyna Gołubowa od starowierstwa do prawosławia. Karty z dziejów duchowości rosyjskiej drugiej połowy XIX wieku (Białystok 2001), która stanowiła podstawę habilitacji.

W roku 1982 Eugeniusz Iwaniec aktywnie zaangażował się w powołanie ogólnopolskiego organu staroobrzędowego w Polsce inspirując powołanie Naczelnej Rady Staroobrzędowców w Polsce.

W 2007 roku ożywioną współpracę z prof. Iwańcem podjął Krzysztof Snarski, ówczesny kustosz z Działu Etnografii Muzeum Okręgowego w Suwałkach, który prowadzi badania mniejszości staroobrzędowej. Współpraca ta zaowocowała pozyskaniem do zbiorów placówki około półtora tysiąca negatywów o tej tematyce z obszaru Suwalszczyzny i Mazur, a także sześć egzemplarzy różnych wydawnictw staroobrzędowych, drukowanych w Johannisburgu (Pisz). Wymiernym rezultatem prowadzonej współpracy była także, zrealizowana w 2010 roku wystawa fotograficzna pod tytułem Starowierski świat. Wystawa cieszyła się dużym zainteresowaniem w Suwałkach i doczekała się kolejnych odsłon w muzeach w Olsztynie (2011) i Olicie (Litwa) (2012).

26 października 2016 roku w suwalskim muzeum miało miejsce uroczyste spotkanie jubileuszowe z okazji osiemdziesięciopięciolecia prof. Eugeniusza Iwańca. W uroczystości wzięli udział przedstawiciele władz samorządowych, regionaliści, badacze kultury staroobrzędowej oraz przedstawiciele tej wspólnoty. Podczas spotkania jubileuszowego miała miejsce promocja księgi pamiątkowej pt. Oblicza chrześcijaństwa wschodniego. Księga pamiątkowa Profesora Eugeniusza Iwańca w osiemdziesięciopięciolecie urodzin przygotowanej pod redakcją Stefana Pastuszewskiego i Krzysztofa Snarskiego.

Wraz ze śmiercią wybitnego naukowca kończy się szczególna epoka badawcza. Jest to ogromna strata dla całego europejskiego środowiska naukowego, a także dla wszystkich nas, suwalskich muzealników, którzy darzyliśmy profesora Eugeniusza Iwańca ogromnym szacunkiem i przyjaźnią.

Pogrzeb prof. Eugeniusza Iwańca odbędzie się 6 lutego w  Soborze Katedralnym (katedrze prawosławnej) w Łodzi.

Jerzy Brzozowski

dyrektor

Muzeum Okręgowego w Suwałkach

 

Materiały przygotowali: Zbigniew Fałtynowicz i Krzysztof Snarski.